ონლაინ გაზეთი

გერგეტი, სტეფანწმინდის მუნციპალიტეტი, უზარმაზარ მთებს შორის მოქცეული პატარა დასახლებაა, რომელსაც, ადგილობრივების თქმით, სოფლის სტატუსიც არ აქვს მინიჭებული. ვიდრე, გერგეტის სამების გზას დაადგები, სწორედ გერგეტის უბანი შეგხვდებათ. იგი შემაღლებულ ადგილზეა, მცირე ტერიტორიაზე ერთმანეთთან ახლოს მდებარე სახლები მიყოლებით არის განლაგებული და ქვისგან აშენებული კედლებით შემოფარგლული. როცა ამ ადგილს ესტუმრები თავი სამოთხეში გგონია, ყველაფერი უჩვეულოდ ლამაზია. ბუმბერაზ მთებში ჩაკარგული დაბის მაცხოვრებლები მუდამ ახლოს არიან ღრუბლებთან. „უსაზღვრო კმაყოფილებით ივსები და მიუხედავად იმისა , რომ მშრალი და ძლიერი სიცივეა სურვილი გაქვს კიდევ დიდხანს დარჩე,“ – გვეუბნება ერთ-ერთი ქართველი ტურისტი. თუმცა, რთული სათქმელია როგორ ცხოვრობენ მუდმივი მაცხოვრებლები “სამოთხეში”. დაექცევათ თუ არა ეს სამოთხე ჯოჯოხეთად ზამთარში, როცა ტემპერატურა ძალიან დაბალია? როგორია დაბის სოციალური მდგომარეობა? რა საარსებო პირობები აქვთ? გერგეტის უბნის დახრილი, მოხვეული შესახვევიდან შავებში ჩაცმული ქალბატონი გამოდის, ერთ ხელში პარკი უჭირავს, მეორეთი კი თავზე მოკრულ შავ თავსაფარს ისწორებს. მომღიმარი სახით შეგვხვდა, თუმცა, მაშინვე შეეცვალა სახე, როცა სოციალურ გარემოზე ვკითხეთ,  დაიძაბა. საუბრისას გვითხრა, რომ ახლახანს დაუბრუნდა დიდი ხნით მიტოვებულ სახლს. უკვე 62 წლისაა, მეუღლე 19 წლის წინ გარდაეცვალა და მას შემდეგ, რაც მარტო დარჩენილმა ორი შვილი გაზარდა და ცხოვრების გზაზე დააყენა, კვლავ ძველ კერას დაუბრუნდა. “ახალგაზრდა რომ ვიყავი აქ ყოფნა მიჭირდა. ადრე უფრო მძიმე ცხოვრება იყო, ხალხი ძირითადად მესაქონლეობას მისდევდა. ამჟამად, კლინიკაში ექთნად ვმუშაობ. რომ არ ვმუშაობდე მექნებოდა მოსავალი, ქათამი და ძროხა მეყოლებოდა. მოსავლის მოყვანაც ჭირს ზამთარში ძლიერი ყინვების გამო,“ – გვყვება ხანშიშესული ქალბატონი, რომელმაც ვინაობის გამხელა არ ისურვა ჩვენთან საუბრისას. მისივე თქმით, სტეფანწმინდასა და გერგეტში მოსახლეობა ძირითადად ტურიზმითაა დაკავებული. მაგრამ უფრო მაღალმთიან სოფლებში ხალხს ძალიან უჭირს, დროებით სკოლაც არ ფუნქციონირებს საძირკველში სოკოს გაჩენის გამო. „დილით უჭირთ ბავშვებს სიცივეში, თოვლში სიარული, ტრანსპორტი არ არის. რადგან გერგეტის უბანს არ აქვს სოფლის სტატუსი. ასევე, პრობლემები სასმელ წყალზეც გვექმნება. მილი გამსკდარია, წყალი აკლდება და საკმარისი წნევით აღარ მოდის, ხელოსანსაც ვერ გამოიძახებ ისე, როგორცთბილისში. ზაფხულიდან პირდაპირ ზამთრის სეზონზე გადავერთეთ, ზამთარში წყალი იყინება ამიტომ ონკანები სულ მოშვებულია. მოსახლეობა თვითონ ხლაფორთობს და აკეთებს რაღაცეებს,“ – გვიყვება იგი. გერგეტის უბანში ავლის შემდეგ შევნიშნეთ, რომ რომ თითქმის ყველა ოჯახში შეყვანილია ბუნებრივი აირის მილები. აქა-იქ პატარ-პატარა მშენემბლობებიც აქვთ წამოწყებული და სამეზობლოს მამაკაცები ერთანეთს ეხმარებიან… “პრობლემები არის მაგრამ არა ისეთი, რომ აქ ცხოვრება გაუსაძლისი იყოს. შრომისმოყვარე ხალხია, შრომობენ და ნორმალურად ცხოვრობენ. შემოსავალი წყარო კარტოფილი და ერთი-ორი ძროხა არის. მე პენსიონერი ვარ. შინ ვზივარ. შვილები და რძლები მიწყობენ ხელს,“ – გვიყვება 72 წლკის ლეილა ხუციშვილი, დაბის ერთ-ერთი მაცხოვრებელი, – „ზამთრისგან მავლობაში, 15 მაისამდე, ბუნებრივი აირი უფასოა. მაღალმთიანობის სტატუსის გამო ბევრს პენსია 36 ლარით გაეზარდა და ელექტროენერგიის საფაურიც გაუნახევრდათ, რის გამოც მაცხოვრებლები დაბრუნდნენ და ტურისტების რაოდენობაც გაიზარდა. სოფლიდან წასულები უკან დაბრუნდნენ. რამდენიმე წელია  ტურისტების რაოდენობა გაიზარდა. ამიტომ ბევრი ახალგაზრდა საცხოვრებლად ჩამოვიდა სოფელში ცოლ-შვილთან ერთად,“ – აღნიშნა ლეილა ხუციშვილმა. ამჟამად, გერგეტის დასახლებაში, გერგეტის სამებამდე მისასვლელი ახალი, კაპიტალური გზის მშენებლობა მიმდინარეობს, რაც თავისთავად ტურისტებისთვის ადვილად მისასვლელს გახდის გერგეთამდე გზას. ადგილობრივები იმედოვნებენ, რომ ტურისტების რაოდენობა მომავალი წლიდან, გზის დამთავრებისთანავე გაიზრდება და ადგილობრივების ეკონომიკური მდგომარეობაც გაუმჯობესდება. მეგი ინწკირველი

დაბა სტეფანწმინდას, გერგეტის სამებას მყინვარწვერის სიდიადით, ყოველწლიურად, უფრო და უფრო მეტი ტურისტი ტკბება. ქართველი თუ უცხოეული დამთვალიერებლისთვის ყოველთვის საინტერესოა ამ ულამაზესი მხარის სტუმრობა. ადგილობრივი მოსახლეობის თქმით, შეუძლებელია გულგრილი დარჩე და არ შეიგრძნო თითოეული ადგილის  სილამაზე, სიკოხტავე და თითქმის გარესამყაროსგან მოწყვეტილი არ ჩაიძირო მათ სამყაროში. კვირა დღე, 10:00  საათი, შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი. ცოტა შეფერხების შემდეგ, გზაში ვართ. ჟურნალისტიკის მიმართულების სასწავლო ექსპედიცია დაიწყო – სტეფანწმინდაში მივდივართ. დრო გადის და ნელ-ნელა  იგრძნობა ამინდის ცვლილება. ხან ცივა. ხან თოვს. ხან ისევ მზეა. ჩვენ თვალწინ უზარმაზარი მთები იშლება, ამაყად მომზირალი დგას გაუნძრევლად გამვლელის მოლოდინში. სტეფანწმინდის მუნიციპალიტეტი, რომელიც აღმოსავლეთ საქართველოში, მცხეთა-მთიანეთის მხარეში მდებარეობს, სადაც 47  დასახლებული პუნქტია. თუმცა მოხევეები უცხოელ ტურისტებს, მხოლოდ დაბა სტეფანწმინდასა და იშვიათად დარიალის ხეობაში მასპინძლობენ, თითქმის ყველა სეზონზე. ადგილობრივი მოსახლეობისთვის არსებობობის მნიშვნელოვანი წყარო, სწორედ ტურიზმია. „ქართველებზე ამბობენ სტუმართმოყვარეები არიანო, როცა ჩამოვდიოდი მქონდა ამაზე წარმოდგენა, მაგრამ არსებულმა მოლოდის გადააჭარბა, საოცარი მასპინძლები არიან, არც შენიშვნები გვაქვს და არც სხვა დიდი მოთხოვნები, მადლობა ქართველებს,“ – გვეუბნება პოლონელი ტურისტი, რომელიც სოფელ გერგეტთან შეგვხვდა. ის, გერგეტის სამებიდან, აღფრთოვანებული ფეხით ბრუნდებოდა. ადგილობრივი მოსახლეობისთვის ტურიზმი არ არის უბრალო ბიზნესი, ისინი ამით სიამოვნებასაც იღებენ. „ყოველ დილით ადრიანად ვდგები, გამოვდივარ ეზოში და გავყურებ გზას, დღის ნებისმიერ მონაკვეთში ხალხი მოძრაობს, არც სასტუმრო მაქვს და არც მაღაზია, ხალხით ვტკბები, ჩემი ხელით პატარა ნივთებს ვაკეთებ და გერგეტის სამებასთან ვყიდი-ხოლმე. ეს არ არის ჩემთვის შემოსავლის მთავარი წყარო, მაგრამ მიხარია როცა მოსწონთ და სიამოვნებით ყიდულობენ ქართულ სუვენირებს. მე კი როცა ამას ვყიდი, მგონია ქართული კულტურა გააქვთ შორს და ყველას უყვებიან ჩვენ შესახებ,“ – გვიყვება 28 წლის  გიორგი, რომელიც პროფესიით მშენებელია და ძალიან უყვარს რაიმე ახლის შექმნა. ტურისტების ნაკადი არ წყდება, ყოველწლიურად იზრდება, თუმცა მაინც არსებობს მთელი რიგი პრობლემები. წლების განმავლობაში, სირთულეს წარმოადგენდა გერგეტის სამებამდე მისასვლელი გზა. თუმცა უკვე დაწყებულია გზის მშენებლობა, რომლითაც ტურისტებს შეეძლებათ რამდენიმე წუთში სტეფანწმინდიდად გერგეთის სამებამდე ასვლა და რამდენიმე საათი არ დაკარგონ ფეხით სიარულში. გზის გაყვანის სამუშაოების დასრულება 2018 წლისთვის იგეგმება. ტურსტებს შეუძლიათ სტეფანწმინდაშივე გაათენონ ღამე. იქ, საკმაოდ ბევრი „გესთჰაუსი“, თუმცა არ არის სასტუმრო, რომელიც უფრო მაღალ სტანდარტზე იქნება გათვლილი. არის საკმაოდ ძვირიანი რუმს ჰოტელი. ზემოთ ხსენებულ „გესთ ჰაუსებში“ კი ტურისტები კომფორტის ნაკლებობას უჩივიან. ერთ-ერთი უცხოელი ტურისტი გვიყვება, რომ როდესაც სასტუმროს „ონლაინ“ ჯავშნიან და ტურისტული სააგნეტოსგან დამოუკიდებლად ჩამოდიან, სასტუმრობეს არ აქვთ რუკები, არც ჰყავთ გიდები. არ არსებობს მარკირებული ტურისტული ბილიკები. ამ ყველაფრის გამო, ტურისტებს უჭირთ მარტო გადაადგილება. ამ პრობლემების მოგვარების შემდეგ, ისინი ირწმუნებიან, რომ თავადაც შეძლებენ დამოუკიდებლად გაუმკლავდნენ სირთულეებს. „სულ რამდენიმე წუთის წინ ჩამოვედით, ახლა დავიწყეთ დათვალიერება, თუმცა დაბნეულები ვართ, ახლომდებარე „გეთჰაუსში“ დავბინავდით. არ არსებობს გზამკვლები, რითაც დაბაში გადაადგილებას შევძლებთ, არ გვჭირდება გიდი, ჩვენით გვინდა მოვიაროთ ტერიტორია, მე და ჩემი მეუღლე  ევროპის უამრავ ქალაქში ვყოფილვართ და ყველგან არის ასეთი გზამკვლევები, ამიტომ ყველა რუკით დადის ხოლმე, აქ რომ იგივე იყოს უფრო გამარტივდებოდა გადაადგილება,“ –  გვეუბნება ტურისტები იაპონიიდან, რომელიც მოხიბლული იყო მყინვარწვერის სიდიდადით. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ტურისტები ფასებით კმაყოფილნი არიან. ოჯახურ სასტუმროში დარჩენა ერთი ღამით სხვადასხვა ფასია, თუმცა 10 ლარიდან იწყება. კარგადაა გათვლილი ტურისტების მოთხოვნებზე და ფასიც ხშირ შემთხევაში მისაღებია. „გერგეტში უკვე მთელი მსოფლიოდან მოდიან, რაიონი ძლიერდება, ეკონომიური მდგომარეობაც გაუმჯობესდა,“ – გვეუბნება ერთ-ერთი ადგილობრივი მცხოვრები. ქართული სამზარეულო, როგორც წესი მოსწონთ-ხოლმე და მასზე უცხოელი ტურისტები აღტაცებით საუბრობენ. მიუხედავად ამისა, როდესაც ღამით „გესთ ჰაუსიდან“ რესტორანში სურთ გადანაცვლება  ამას ვერ ახერხებენ, რადგან გვიანობამდე რესტორნები არ მუშაობენ. „ძალიან მომწონს ხაჭაპური და ხინკალი, უგემრიელესი კერძები გაქვთ, უბრალოდ გვიანობამდე სამზარეულო არ მუშაობს, კარგი იქნება ეს თუ გამოსწორდება,“ – გვეუბნება კიდევ ერთი ტურისტი პოლონეთიდან. ადგილობრივი მოსახლეობის თქმით, ძალიან ბევრმა გარისკა, ბანკებიდან სესხი გამოიტანა, ააშენა, იყიდა და ტურისტებისთვის  სახლებიი ბევრად უფრო მიმზიდველი გახადა. თუმცა ასეთების რიცხვი მწირია. გერგეთში არიან ადამიანები, რომლებიც ტურიზმის ბიზნეს საქმიანობაში აქტიურად ვერ ჩაერთნენ და საქონლის მოვლა-პატრონობით არიან დაკავებულები. ზოგიერთი მათგანი ახალი გზის მშენებლობაში იღებს მონაწილეობას. „ყველას არ შეუძლია გარისკვა და სესხის აღება, მაგრამ რაც არ უნდა იყოს ტურისტების ნაკადი არ წყდება, შეიძლება ყველას არა, მაგრამ რაღაც ნაწილს მაინც დაეტყო. ეკონომიურად მოძლიერდნენ. ესეც ბევრს ნიშნავს, პურის ფულიც კი არ ქონდა ხალხს, ახლა ამას მაინც ახერხებენ, მაგრამ მხოლოდ ისინი ვინც თავს უშველა და რამე გააკეთა, ზოგი  პენსიაზეა დამოკიდებული და სხვას ვერაფერს ახერხებს,“ – განგვიმარტა ადგილობრივმა მცხოვრებმა. მიუხედავად პრობლემებისა, მოსახლეობა ახერხებს ფეხი აუწყოს ტურიზმის გამოწვევებს და ცდილობს მაქსიმალურად დააკმაყოფილოს როგორც ადგილობრივი, ასევე უცხოელი ტურისტების მოთხოვნილებები. ტურიზმის განვითარებით, ადგილობრივების ეკონომიკური მდგომარეობა სტაბილური გახდება და მთაც არ დაიცლება.  თამარ გეგენავა

„გათხოვებიდან ორი წლის შემდეგ დაიწყო ძალადობა ჩემმა მეუღლემ.  ის ბავშვების თანდასწრებით  მაყენებდა  ფიზიკურ  შეურაცხყოფას და ამას  პრობლემად ვერ აღიქვამდა,“  – გვიყვება ა.გ., რომელიც 17 წლის ასაკში სიყვარულით გათხოვდა. ის ვერასდროს წარმოიდგენდა, რომ ოდესმე ძალადობის მსხვერპლი გახდებოდა. მისი თქმით, ქმარი, რომ მასზე ძალადობდა, ოჯახის წევრებმაც იცოდნენ და მეზობლებმაც, თუმცა „ოჯახის საქმეში“ არ ერეოდნენ.   ა.გ  კი იმდენად შეშინებული იყო  რომ ეგონა  ამ სიტუაციას თავს ვერასდროს დააღწევდა.  თუმცა  პოლიციას მორიგი ძალადობის შემდეგ შეატყობინა. ეს ნაბიჯი, მხოლოდ შეშინებული ბავშვების გამო გადადგა, – „როდესაც  ვხედავდი რა ემართებოდათ დასისხლიანებული დედის დანახვისას, მივხვდი, რომ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლებოდა და  სამართალდამცავებს  შევატყობინე “, – ის ამ ნაბიჯს არც ნანობს, რადგან თვლის, რომ მოძალადე მამასთან ბავშვები არ უნდა იზრდებოდნენ, – „ვნანობ იმ მოთმინებას  და დროის უკან დაბრუნება რომ შემეძლოს, ბევრად უფრო მალე მოვაგვარებდი ამ პრობლემას,“ – ამბობს ის, და ყველა ძალადობის მსხვერპლს მოუწოდებს გამბედაობისკენ.   ოჯახში ძალადობა  ერთ-ერთი ყველაზე რთული, გავრცელებული და სპეციფიკური  პრობლემაა.  ის გულისხმობს ოჯახის ერთი წევრის მიერ მეორის კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების  დარღვევას ფიზიკური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური, სექსუალური ძალადობით ან იძულებით.   ოჯახში ძალადობის თემა დიდი ხნის განმავლობაში, მრავალ ქვეყანაში და მათ შორის საქართველოშიც ითვლებოდა ტაბუდადებულ საკითხად, რომლის სააშკარაოზე გატანა ადამიანის პირად ცხოვრებაში ჩარევად განიხილებოდა.   ოფიციალური სტატისტიკა არ ასახავს ქვეყანაში არსებული მდგომარეობის რეალურ სურათს,  რადგან ჩვენს გარშემო ძალადობის უამრავი შემთხვევა ხდება, რომლის შესახებაც  არავინ ლაპარაკობს. ამის მიზეზი სხვადასხვაა: საკუთარი უფლებების შესახებ ინფორმაციის არქონა, მძიმე სოციალური მდგომარეობა, უნდობლობა სამართალდამცველების მიმართ, საზოგადოებაში არსებული სტიგმა და სხვ.   ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა საქართველოს მთავრობისთვის და შინაგან საქმეთა სამინისტროსთვის ერთ-ერთი პრიორიტეტული საკითხია. სამინისტრო სხვა უწყებებთან საერთაშორისო და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ერთად აქტიურად მუშაობს ოჯახში ძალადობის დაძლევაზე.   ამ მიზნით, 2006 წელს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „ოჯახში ძალადობის აღკვეთის,  ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების შესახებ“.  შსს წარმომადგენლები მონაწილეობას ღებულობენ ოჯახში ძალადობის აღკვეთის ღონისძიებათა განმახორციელებელი  საუწყებათაშორისო  საბჭოს  მუშაობაში,  რომელიც შეიმუშავებს და კოორდინაციას  უწევს ოჯახში ძალადობის სამოქმედო გეგმის განხორციელებას.   საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სტატისტიკის მიხედვით, მხოლოდ, 2018 წლის მარტში ოჯახში ძალადობის რეგისტრირებული 432 შემთხვევა მოხდა. შსს აცხადებს, რომ მათგან 220 საქმე გახსნილია. აღნიშნული სტატისტიკა სისხლის სამართლის კოდექსის 126-ე პრიმა მუხლს მოიცავს, რომელიც ოჯახში ძალადობას გულისხმობს. წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ოჯახში ძალადობის რეგისტრირებული შემთხვევები რაოდენობრივად 336-ით და პროცენტულად 50.93%-ით გაიზარდა. სტატისტიკის მიხედვით, 2017 წლის მარტში შსს-მ ოჯახში ძალადობის 96 შემთხვევის შესახებ დაიწყო გამოძიება და მათგან 62 საქმე გახსნა.   შსს სამინისტროს მასშტაბით საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტი და საუბნო სამსახური აქტიურად არის ჩართული ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლაში.  ფაქტის ცნობის საფუძველზე შემთხვევის ადგილზე გადის შესაბამისი ეკიპაჟი. იმ ადგილებში, სადაც არ ვრცელდება საპატრულო პოლიციის სამოქმედო კვადრატი, გამოძახებაზე გადის უბნის ინსპექტორი. ძალადობის ფაქტის დაფიქსირებისას, პოლიციელი უფლებამოსილია, საჭიროების შემთხვევაში, მსხვერპლის უსაფრთხოების დაცვის და ძალადობის განმეორების თავიდან აცილების მიზნით გამოსცეს შემაკავებელი ორდერი.   2010 წლის ივლისში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ გაეროს ქალთა ორგანიზაცია (UN Women) – გაეროს სააგენტო დააფუძნა, რომლის დანიშნულება გენდერული თანასწორობისა და ქალთა შესაძლებლობების გაზრდის ხელშეწყობაა. გაეროს ქალთა ორგანიზაციის დაარსება გაეროს რეფორმების პროგრამის ნაწილი იყო, რითიც რესურსები და მანდატები უფრო მნიშვნელოვანი შედეგების მისაღწევად გაერთიანდა.  გაეროს ქალთა ორგანიზაციის ძირითადი ფუნქციებია:   სამთავრობათაშორისო უწყებებისთვის, მათ შორის ქალთა მდგომარეობის კომიტეტისთვის, პოლიტიკის, გლობალური სტანდარტებისა და ნორმების ჩამოყალიბებაში დახმარების გაწევა; წევრი სახელმწიფოების დახმარება აღნიშნული სტანდარტების განხორციელებაში, ასევე შესაფერისი ტექნიკური და ფინანსური დახმარების გაწევა და სამოქალაქო საზოგადოებაში ქმედითი პარტნიორობების ხელშეწყობა იმ ქვეყნებში, რომლებიც ამას ითხოვენ; გაეროს სისტემის ანგარიშვალდებულების უზრუნველყოფა გენდერული თანასწორობის სფეროში საკუთარ ვალდებულებებთან დაკავშირებით, მათ შორის მთელი სისტემის მასშტაბით მიღწეული წინსვლის რეგულარული მონიტორინგი. ორი დღის წინ, გაეროს ქალთა ორგანიზაციის საქართველოს ოფისის ინიციატივითა და თბილისის მერიის მხარდაჭერით, დედაქალაქის ანძა ქალთა მიმართ ძალადობის აღმოფხვრის საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით ნარინჯისფრად განათდა. მსოფლიოს ბევრი ქალაქის მსგავსად, გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ 16-დღიან კამპანიას თბილისიც შეუერთდება.   ოჯახური ძალადობა დღემდე ერთ-ერთ აქტუალურ თემად რჩება. სპეციალისტების თქმით, ამ კუთხით მნიშვნელოვანია საგანმანათლებლო ღონისძიებების დაგეგმვა და ცნობიერების ამაღლება მოსახლეობაში,  სამართალდამცავების მიმართ  ნდობა,  საკუთარი უფლებების კარგად ცოდნა და ოჯახში ძალადობის შესახებ ინფორმაციის ფლობის შემთხვევაში შეგიძლიათ დაკავშირება“  112 “– ში .   „112“– ერთიანი  საგანგებო ნომერი  24/7  საათის  განმავლობაში  სპეციალურად  დატრენინგებული  ოპერატორების  დახმარებით  პოლიცია  მოახდენს  დროულ  და ოპერატიულ  რეაგირებას  შესულ  ინფორმაციაზე. შეგახსენებთ, რომ ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთათვის საქართველოში არსებობს ხუთი თავშესაფარი, სადაც მათ შეუძლიათ ცხოვრების თავიდან დაწყება ძალადობის გარეშე.       ანა მშვილდაძე    

  სიძველისგან ფერდაკარგული, დაობებული  მუყაოს კედლები, ტალახიანი „ბილიკები“ მწერები და ნესტის სუნი  ეს “ოცნების ქალაქია“, რომელიც გიგისთვის მართლაც  საოცნებო ადგილია.   “სამი დედმამიშვილი მყავს, ჩვენ საკუთარი ჭერიც კი არ გვქონდა, როცა გავიგეთ ყოფილი სამხედრო ბაზის ტერიტორიაზე უსახლკარო ოჯახები სახლდებოდნენ, დავიძარით საოცნებო ადგილისთვის, 20 კვ მეტრი ფართი ავიღეთ და ვცხოვრობთ, მართლია ეს არ არის ცხოვრება, მაგრამ ჩვენ ჭერი გვაქვს, საკუთარი ჭერი,” – ამბობს გიგა „ოცნების ქალაქის“ ერთ-ერთი მკვიდრი.   ყოფილ სამხედრო ნაწილის ტერიტორიაზე გიგისნარი ათასობით ადამიანი ცხოვრობს – ეკომიგრანტები, მრავალშვილიანი ოჯახები, უსახლკარები და  სოციალურად დაუცველები. ისინი ბრძოლობენ სიცოცხლისთვის, აქ ბრძოლაა გადარჩენისთვის, რომელსაც ბევრი უძლებს ბევრიც კი ვერა,  9 წლის ლუკა გაუსაძლისი პირობების მსხვერპლი გახდა:   „ცხოვრებისთვის არასათანადო პირობებმა, სიბინძურემ, სიცივემ, გაჭირვებამ,  შეიწირა ჩემი შვილის სიცოცხლე,” – თვალცრემლიანი და ფერდაკარგული გვიყვება ინგა სანიკიძე (ლუკას დედა), თუმცა ის დარჩენილ 3 შვილთან ერთად არსებობისთვის  ბრძოლას აგრძელებს,   „ოცნების ქალაქი“ ბათუმის გარეუბანში სამ ლოკაციაზეა გაშენებული – ყოფილი 25-ე და 53-ე რუსული სამხედრო ბატალიონების ბაზებზე. უკანონოდ შეჭრილებს მთლიანობაში 25 ჰექტარი აქვთ დაკავებული, აქედან 20,4 ჰექტარი აჭარის ავტონომიის ქონებაა, 4,6 ჰექტარი კი ერთ-ერთ კერძო კომპანიის საკუთრება. 2012 წლის გვიანი შემოდგომა იდგა, როდესაც აქ მოსახლეების პირველი დიდი ნაკადი გამოჩდა – ქოხებში წვიმდა, ხოლო ირგვლივ იყო ტალახი, უწყლობა, სიბნელე და სიცივე. თუმცა, ამის მიუხედავად, დასახლებაში ყოველდღიურად იზრდებოდა ოჯახების რაოდენობა, რადგან მათ სჯეროდათ,  უკეთესი ცხოვრების.   გიგის ოცნებაა შეშა. ლუკას – წყალი, ნიკას – საჭმელი, გურანდას – სუფთა გარემო, მარიკას – მინდა ჩემს სახლში აღარ წვიმდეს. „ოცნების ქალაქში“ მცხოვრებ ბავშვების  ოცნებები განსხავებულია თანამედროვე ბავშვების ოცნებებისგან, ისინი არ ითხოვენ აიოფონს, ველოსიპედს და ფუფუნების საგნებს, მათი სურვილები, საარსებო მინიმუმია. ლოყებწითელა ათიოდე წლის ნიკოლოზის ნახატებმა ყველა „ოცნების ქალაქის“ მკვიდრის ოცნება ერთად შეაჯამა – ლამაზი სახლები, ყვავილებით მორთული, ირგვლივ მომღიმარი და ბედნიერი ადამიანები.   48 წლის ჯიმშერიც „ოცნების ქალაქის“ მკვიდრის, ის ოჯახთან ერთად ცხოვრობს და შეზღუდული შესაძლებლობის პირია და პენსიით, სოციალური დახმარებით და  გარევაჭრობით ირჩენს თავს. ზაფხულში საზამთროს ყიდის, რომ ზამთრის გასათბობად თანხა შეაგროვოს. თუმცა სხვები თავის გატანას თურქეთში მუშაობით ახერხებენ, სადაც ზაფხულობით ჩაის და თხილს კრეფენ, ხოლო ზამთრობით კერძო პირების სახლებს ალაგებენ ან ბავშებს და მოხუცებს უვლიან.   ძნელად თუ მოიძებნება ადამიანი, რომელსაც ბავშვობაში მუყაოს ყუთებისგან, ძველი პოლიეთილენის პარკებისგან, ფიცრებისა თუ ჯოხებისგან პატარა ქოხი არ შეუკოწიწებია და სახლობანა არ უთამაშია. თუ ეს ზოგიერთი ჩვენგანისთვის ბავშვობის ტკბილი მოგონებაა, არსებობენ ადამიანები, რომლებიც მსგავს ქოხმახებში რეალურად ცხოვრობენ და იმედგაცრუებულები შეჰყურებენ მომავალს, რომელიც ჯერ კიდევ ბუნდოვანია… – ესაა „ოცნების ქალაქის“ რეალობა. ლილიანა საითაძე  

ენერგიული, სიცოცხლით სავსე, მონდომებული – ასე ახასიათებს საზოგადოება სტუდენტს. ადამიანს, რომელიც ცდილობს დამოუკიდებელი ცხოვრების დაწყებას, რომელსაც აქვს შესაძლებლობა უნივერსიტეტში სწავლის პარალელურად, იმუშავოს და საკუთარი შემოსავლები ჰქონდეს, თუმცა მათი დასაქმება, დღეს, პრობლემური თემაა, რადგან ხშირად სამსახურის და სასწავლებლის გრაფიკს ვერ უთავსებენ.   ამის მიუხედავად, არსებობენ დამსაქმებლები, რომლისთვისაც სტუდენტის დასაქმება პრიორიტეტულია.   ზურა ნანობაშვილი „ლოპოსიას“ მფლობელია, რომელიც თბილისი მოლში მდებარეობს. მისთვის უმჯობესია საკუთარი მაღაზიის დახლთან სტუდენტი იდგეს, რადგან ფიქრობს, რომ ისინი  გამორჩეულნი არიან.   „ჩემთვის, როგორც დამსაქმებლისთვის სტუდენტთან თანამშრომლობა ძალიან მომგებიანია, რადგან ისინი უფრო ენერგიულები არიან, მეტი ენთუზიაზმით ეკიდებიან სამსახურს და მოტივაცია მაღალი აქვთ. მათ სჭირდებათ როგორც პრაქტიკული გამოცდილება საზოგადოებასთან ურთიერთობის, ასევე ფინანსური სიძლიერე. ამ ეტაპისთვის ვთანამშრომლობ სტუდენტთან, რომელსაც აქვს შესაძლებლობა მუშაობის პროცესში იქონიოს კონსპეექტები და ისწავლოს ან იკითხოს წიგნები. ვცდილობ ყველანაირად შევუწყო ხელი და ისეთი გრაფიკი ჰქონდეს, რომ უნივერსიტეტში ლექციების გაცდენა არ მოუწიოს,“ – ამბობს ზურა ნანობაშვილი.   განსხვავებული აზრი აქვს მარკეტის მფლობელს ნინო მორჩილაძეს, რომელიც ფიქრობს, რომ სტუდენტები პასუხისმგებლობით არ ეკიდებიან საქმეს და სჭირდებათ მხოლოდ ერთი ან ორთვიანი სამსახური, რაც დისკომფორტის შემქმნელია მისთვის.   “მქონია გამოცდილება სტუდენტებთან მუშაობის და საკმაოდ რთულია მათი ხელშეწყობა, ბევრჯერ მიცდენდნენ სამსახურს უნივერსიტეტის მომიზეზებით და ამით საქმე მიფუჭდებოდა,“ – განაცხადა ნინომ.   ანა ვაშაკიძე ილია ჭავჭავაძის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ინტერიერისა და ექსტერიერის დიზაინის ფაკულტეტზე სწავლობს. ისიც, ისევე როგორც სხვა სტუდენტები ფიქრობს, რომ იმისათვის, რომ დამოუკიდებლად ცხოვრება შეძლოს, აუცილებელია ფინანსური საკითხი მოგვარებული ჰქონდეს, ამიტომ მიიღო მონაწილეობა „ვენდის“ პროექტში, რაც სტუდენტების დასაქმებას გულისხმობს და დღეს იგი მათი თანამშრომელია.   “უნივერსიტეტის მერე ყოველთვის მრჩებოდა თავისუფალი დრო, ამიტომ გადავწყვიტე მემუშავა და ე.წ „ჯიბის ფული“ გამომემუშავებინა. ჩემს ფაკულტეტზე თეორიული მასალა არ არის სასწავლი, ამიტომ მარტივად ვათანხმებ უნივერსიტეტში სიარულსა და მუშაობას. ზოგჯერ მიწევს ლექციის გაცდენა სამსახურის გამო, თუმცა ეს არ ხდება სისტემატურად და ამიტომ პრობლემას არ წარმოადგენს,“ – აღნიშნა ანამ.   დასაქმების პრობლემა მწვავედ დგას ანი თხელიძისთვის, რომელიც უკვე რამდენიმე თვეა უშედეგოდ ეძებს სამსახურს, სადაც ხელს შეუწყობენ და სწავლაში ხელი არ შეეშლება. მისი თქმით, დამსაქმებლები ან დიდ გამოცდილებას ითხოვენ, ან არ აწყობთ დისკომფორტის შექმნა სტუდენტით, რომელსაც გრაფიკი უნდა შეუწყონ.   “მას შემდეგ, რაც სტუდენტი გავხდი უფრო მეტად გამიჩნდა იმის სურვილი, რომ ყველაფერში დამოუკიდებელი გავმხდარიყავი. მათ შორის ფინანსურადაც. ჩვენს ასაკში ყველას აქვს მოთხოვნები და ქვეყნაში არსებული მდგომარეობიდან გამომდინარე არც ისე ადვილია მათი დაკმაყოფილება. სტუნენტობის პირველივე წელს გადავწყვიტე მუშაობის დაწყება. უამრავი განცხადება ვნახე, სადაც სამწუხაროდ პირველ რიგში ითხოვენ მინიმუმ 1 წლიან გამოცდილებას, მიღება კი 18წლიდან იწყება. ვერ ვხვდები როგორ უნდა მქონდეს ამ ასაკში გამოცდილება თუ სამსახურში არავინ ამიყვანს. ერთ-ერთი მთავარი პრობელმაა ასევე სამუშაო გრაფიკი,  დამსაქმებლებს ძირითადად არ აქვთ მორგებული დრო სტუდენტებზე. გამოდის ან უნდა ვისწავლოთ ან უნდა ვიმუშაოთ. თუ არ ვისწავლით სამომავლო  წარმატების შანსები რადიკალურად შემცირდება. სწორედ, ამიტომ დროის სიმწირის გამო,  მირჩევნია ვისწავლო და მომავალი პროფესიით ვიმუშაო, ვიდრე  დაბალ ანაზღაურებადი და არაფრისმომცემი სამსახურით მომავალი გავიფუჭო.“   არსებობს სამსახურები, სადაც სტუდენტებს გრაფიკით ხელს უწყობენ, თუმცა ანაზღაურება იმდენად დაბალია, რომ ზოგჯერ ტრანსპორტის ფულსაც ვერ ფარავენ, ამიტომ დროის ფუჭად ხარჯვას, ახალგაზრდებს ურჩევნიათ ის დრო სწავლას მოახმარონ. ვიდრე იმუშავონ და დემოტივაცია განიცადონ იმის გამო, რომ ნაშრომი სათანადოდ არ უფასდებათ.   მკითხველს შევახსენებთ, რომ დასაქმების მსურველმა სტუდენტებმა შეუძლიათ ბედი სცადონ დასაქმების საიტ worknet.gov.ge-ზე.   ამ საიტის აუცილებლობა გამოიწვია იმან, რომ საქართველოში არ არსებობდა სამუშაოს მაძიებლებისათვის რეგიტრაციის ერთიანი სისტემა; არ არსებოდა დამსაქმებლების რეგისტრაციის ერთიანი სისტემა; არ არსებობდა თავისუფალი სამუშაო ადგილების რეგისტრაციის ერთიანი სისტემა; არსებობდა მონაცემების ცენტრალიზებულად შეგროვების, შენახვის დამუშავებისა და ანალიზის ერთიანი სისტემა; დამსაქმებლისა და ვაკანსიის რეგისტრაცია დაიწყო 2016 წლის მარტიდან. worknet.gov.ge ბევრი შესაძლებლობა აქვს, სამუშაოს მაძიებლებს ეძლევათ შესაძლებლობა განათავსოს  საკუთარი თავის შესახებ ინფორმაცია; ვაკანსიის პირობებში მოიძიოს დამსაქმებელმა; თვითონ მოიძიოს ვაკანსია და გაუგზავნოს მონაცემები დამსაქმებელს; თავად მიიღოს გადაწყვეტილება ინფორმაციის რა ნაწილი გახდეს საჯარო გარდა პერსონალური ინფორმაციისა; შექმნას და მართოს საკუთარი გვერდი; მოიძიონ სასურველი ადამიანურ რესურსი ქვეყნის მასშტაბით; ვაკანსიის პირობებში ავტომატურად დააკავშიროს სამუშაოს მაძიებელს; თავად მიიღოს გადაწყვეტილება ინფორმაციის რა ნაწილი გახდეს საჯარო; მიიღონ ინფორმაცია ქვეყანაში მიმდინარე ვაკანსიებისა და დასაქმების ხელშემწყობი პრორამების შესახებ ასევე, მოიპოვონ სტატისტიკური მონაცემები  ქვეყნის მასშტაბით სამუშაო ძალი მარიამ წივილაძე

  არ დაბადებული გოგონების ხსოვნას „ძალიან ბედნიერები ვიყავით, ჩემი მეუღლე ასეთი ბედნიერი არასდროს მინახავს. ვერც კი ვიფიქრებდი, რომ ყველაფერი ასე შეიცვლებოდა. ჩვენი გოგონა რომ წამოიზარდა ისე ექცეოდა, ისე ზრდიდა როგორც ბიჭს, ბარბების მაგივრად მანქანებს ყიდულობდა, სახლში სულ ან ჭიდაობას ასწავლიდა ან ბურთით ათამაშებდა. მისი ოცნება იყო ბიჭი ჰყოლოდა და ამას უკვე ვეღარც მალავდა, თუმცა ვერასდროს ვიფიქრებდი რომ საკუთარი შვილების „მკვლელობაზე“ იყო წამსვლელი,“  – ამბობს 22 წლის ელენე, რომელიც ორი შვილის დედაა და მეუღლესთან ერთად კახეთში, სიღნაღის რაიონის ერთ-ერთ სოფელში ცხოვრობს. ოჯახი სამი წლის წინ შექმნეს და პირველი გოგონაც მალევე შეეძინათ. პირველი შვილის გაჩენის შემდეგ, ელენე მალევე დაორსულდა, თუმცა როცა მისმა მეუღლემ სქესი გაიგო და გაარკვიეს რომ ისევ გოგონა უნდა ჰყოლოდათ ელენეს აბორტის გაკეთება მოსთხოვა. სამწუხაროდ, ეს უკანასკნელი შემთხვევა არ ყოფილა, – „არ ვიცი ეს რატომ გავაკეთე, არ ვიცი რატომ დავთანხმდი, სამჯერ, სამჯერ მოვკალი საკუთარი შვილი.     მხოლოდ იმიტომ რომ გოგონა იყო და ჩემს მეუღლეს არ უნდოდა კიდევ ერთი გოგო ჰყოლოდა. ძალიან შეიცვალა, სულ ვჩხუბობდით, ყველაფერს მე მაბრალებდა, მეუბნებოდა რომ არ შემეძლო მისთვის ბიჭი გამეჩინა. დღემდე არვიცი რამ დამასუსტა ასე, ან პირიქით, რამ მომცა იმის ძალა რომ ჩემი პატარა გოგონებისთვის სიცოცხლე მომესწრაფებინა“. დღეს, ელენე 5 თვის ორსულია. ამჯერად, ოჯახი ბიჭს ელოდება – „როცა გავიგე, რომ ორსულად ვიყავი თქმისაც კი მეშინოდა. მეგონა, კიდევ ერთხელ, მომიწევდა იმავეს გაკეთება, ამას ვეღარ გადავიტანდი. ჩემს შვილთან ერთად მოვკვდებოდი. ბიჭი აღმოჩნდა და ჩემს მეუღლეს ძალიან გაუხარდა. არ ვიცი რას ვგრძნობ, ვეღარაფერს ვგრძნობ დანაშაულის გრძნობისა და სინანულის გარდა. არ ვიცი, საერთოდ, როგორ ვაგრძელებ ცხოვრებას. ჩემს თავს მიზეზს ვეკითხები და პასუხი არ მაქვს. უბრალოდ, არ შემეძლო იმ ზეწოლისთვის გამეძლო, რომელიც ჩემი მეუღლის მხრიდან მოდიოდა.“ – ელენემ მიიღო გადაწყვეტილება, რომელსაც დღესდღეობით საქართველოში ძალიან ბევრი ოჯახი იღებს. სელექციური აბორტი წლების განმავლობაში იყო და დღემდე რჩება უდიდეს პრობლემად ქართულ საზოგადოებაში.   „როცა ბავშვს სქესის საპირისპიროდ ექცევიან ეს, რა თქმა უნდა, მოქმედებს მის ფსიქიკაზე და მომავალ განვითარებაზე. შესაძლოა ამან მის თვითშეფასებაზეც იმოქმედოს და თავი არასასურველად მიიჩნიოს.“ – ამბობს აღნიშნულ შემთხვევასთან დაკავშირებით ფსიქოლოგი თეკლა კვინიკაძე  – „საზოგადოება და ჩვენი კულტურა ქმნის თითოეული სქესისთვის განსაზღვეულ ნიშნებს ნორმებსა და წესებს. ბავშვი ამ ნორმებს ითვისებს და შემდეგ, როცა მას სქესის საპირისპიროდ ექცევიან უამრავი კითხვა უჩნდება, მან არ იცის როგორ მოიქცეს, დიდი შანსია საკუთარ თავში ჩაიკეტოს.“  ფსიქოლოგი ქვეყანაში შექმნილ სიტუაციასაც უსვამს ხაზს და ამბობს რომ საქართველოში მრავალი წელია მსგავსი სატატისტიკაა –  „ჩვენს ქვეყანაში ძველი დროიდან მოყოლებული ოჯახების გენდერული შემადგენლობა რეპროდუქციული სტრატეეგიის განმსაზღვრელია. მინიმუმ ერთი ვაჟის ყოლა ყველა ოჯახისთვის აუცილებელი იყო, ამიტომ ისინი იქამდე აჩენდნენ ბავშვებს, სანამ ვაჟი არ ეყოლებოდათ. თანამედროვე ტექნელოგიების განვითარებამ საშუალება მისცა საზოგადოებას  არასასურველი სქესის ბავშვი მოიშორონ აბორტის საშუალებით. ვთვლი რომ სწორედ თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებამ გაზარდა სელექციური აბორტების ზრდა.“   სამეცნიერო პორტალი „დოქტრინას“ კვლევების მიხედვით, ბოლო 25 წელში 31 446 გოგონას სიცოცხლე შეეწირა სელექციურ აბორტს. დაბადებამდე სქესის განსაზღვრა და სქესის მიხედვით ოჯახის დაგეგმვა კულტურული ფენომენია და მიანიშნებს, რომ ქვეყანაში გენდერული დისბალანსია. „ექიმები ხშირად ამბობენ, რომ პაციენტები სქესის გაგების შემდეგ, ბავშვის გაჩენაზე ყოყმანობენ, მათ კი პაციენტის გადაწყვეტილებაში ჩარევის უფლება არ აქვთ, მხოლოდ რჩევის მიცემა შეუძლიათ.“ – ნათქვამია სამეცნიერო პორტალ „დოქტრინას“ ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში.   ჯანდაცვის სამინისტროს ოფიციალურ ვებ-გვერდზე წერია, რომ 2014 წლის ოქტომბერში აბორტის მიმართ რეგულაციები გამკაცრდა. 12 კვირის შემდეგ აბორტის გაკეთება მხოლოდ გაუპატიურების, ან სამედიცინო ჩვენების შემთხვევაშია დასაშვები, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის, რადგან სტატისტიკა არ იკლებს. გაეროს მოსახლეობის ფონდმა და მსოფილიო ბანკმა საქართველოში ჩაატარა გამოკვლევა. მათი ინფორმაციით, საქართველოში  სელექციური აბორტის შედეგად 1990-2010 წლებში, დაახლოებით, 25,000 გოგონა „გაქრა.“ მათივე ინფორმაციით, თუკი ეს ტენდენცია გაგრძელდება, რიცხვი 2020 წლისთვის – 40,000-მდე, ხოლო 2050 წლისთვის 80,000-მდე გაიზრდება. თინათინ სიხარულიძე

ადა 30 წლისაა, ეთნიკურად ბოშა და თბილისში ნივთებს ყიდის: სუნამოებს, ელექტრო სავარცხლებსა და თმის მოვლის საშუალებებს. თავიდან, როდესაც ვკითხრე დისკრიმინაციის შესახებ, მითხრა, რომ მას დისკრიმინაცია არ ეხება. თუმცა შემდეგ მითხრა, რომ ხშირად შეურაცხყოფას აყენებენ და სხვადასხვა ადგილიდან აძევებენ. ,,მათ ჩვენ ვძულვართ, იმიტომ, რომ ბოშები ვართ და ,,ციგნებს“ გვეძახიან. ჩვენ ასე ვშოულობთ ფულს და ყურადღებას არავინ გვაქცევს,“ – ამბობს ადა და გვიყვება ზოგჯერ მძღოლები როგორ ეჩხუბებიან და მაწანწალას ეძახიან.  ეს, კი მისთვის შეურაცხმყოფელია.   ხშირად ეჩხუბებიან და დასცინიან მუნიციპალურ ტრანსპორტში (მეტროში) სამოწყალოდ გამოსულ არასრულწლოვან ბოშებსაც. ბავშვები, რომლებიც წესით საბავშვო ბაღებსა და სკოლებში უნდა დადიოდნენ მოწყალებას ითხოვენ მეტროს მგზავრებისგან.   „ხშრად მიწევს მეტროთი მგზავრობა, ვარკეთილის მეტროდან დიდუბემდე თითქმის ყველა გაჩერებაზე მოწყალების სათხოვნელად ხელგაწვდილი პატარები დადიან… ხშირად, ეს პატარები აგრესიულებიც კი არიან, თუკი მათ დააიგნორებ. გუშინ შევესწარი ფაქტს, რომ მეტრშოში, ერთ-ერთ ახალგაზრდა ბიჭს მოწყალებას სთხოვდა, ის კი ყურადღებას არ აქცევდა, პატარა ბოშამ ფეხების რტყმევა დაუწყო…  საოცარი მოთმინების უნარი გამოიჩინა მგზავრმა, რომ პასუხი არ დაებრუნებინა აგრესიული პატარ ბოშასთვის,“ – ამბობს ერთ-ერთი მოქალაქე, რომელიც ყიველდღიურად სარგებლობს მუნიციპალური ტრანსპორტით.   საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ცნობით, 2014 წლის მოსახლეობის საყოველთაო აღწერის შედეგად, საქართველოში 604 ბოშა ცხოვრობს. თუმცა, არაოფიციალურად, მათი რაოდენობა გაცილებით მეტია. სხვა ეთნიკურ უმცირესობებთან შედარებით, დისკრიმინაციის ფაქტები, ბოშათა შემთხვევაში, არ შემცირებულა.   ,,დისკრიმინაციისა და ჩაგვრის თვალსაჩინო მაგალითები, როგორც ესეთი, ეთნიკური ნიშნით, ჩვენდა სასიხარულოდ, აღარ გვაქვს, თუმცა ბოშების თემი არის ყველაზე მოწყვლადი ჯგუფი და იყო კონკრეტული შემთხვევები, როცა მშობლები სკოლასა და ბაღში აპროტესტებდნენ, რომ არ უნდოდათ მათ შვილებს ბოშების გვერდით ესწავლათ. შემდეგ, ჩაერთო არასამთავრობო ორგანიზაციები, სახალხო დამცველის ოფისი და ეს რამდენიმე შემთხვევა აღიკვეთა. თუმცა, ბოშა საზოგადოებას რომ ვკითხოთ, სტერეოტიპული დამოკიდებულებების გამო, საზოგადოების დისკრიმინაციის გამო, ხშირად ექმნებათ პრობლემები, ადამიანური თვალსაზრისით, რადგან, მათი არაპირდაპირი დისკრიმინაცია ხდება,“ – ამბობს საქართველოს გაეროს ასოციაციის ოფიცერი, ადამიანის უფლებების საკითხებში, დენოლა ჩხარტიშვილი.   სახალხო დამცველის, 2017 წლის, ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ,,2017 წლის განმავლობაში ეროვნული უმცირესობების უფლებების დაცვისა და სამოქალაქო ინტერგრაციის სფეროში განხორციელებული მნიშვნელოვანი ღონისძიებების მიუხედავად, არსებული სირთულეების გადასაჭრელად გადადგმული ნაბიჯები არ იყო სათანადოდ ეფექტური და გამოწვევების დიდი ნაწილი კვლავ მოუგვარებელია.“ აღნიშნულ ანგარიშში, ყურადღება გამახვილებულია, განათლების ხელმისაწვდომობასა და სახელმწიფო სტრუქტურებში ეთნიკური უმცირესობების დასაქმების ძალიან დაბალ მაჩვენებელზე. ბოშათა შემთხვევაში, უმრავლესობას პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტი არ აქვს, რაც მნიშვნელოვნად უშლის ხელს მათ  საზოგადოებაში ინტეგრაციას.   PHR-ის ანგარიშის მიხედვით, ,საქართველოში ბევრ ბოშა მოქალაქეს არ გააჩნია პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტები. ხოლო ბოშა ბავშვების სკოლაში დასწრების მაჩვენებელი დაბალია. ანგარიშში საუბარია იმაზე, რომ ბოშა ბავშვებს ქუჩაში ცხოვრება და მუშაობა უწევთ. სახელმწიფოს არ გააჩნია სტრატეგიული ხედვა მათი მძიმე პირობების შესამსუბუქებლად. კომიტეტი ასევე მიუთითებს ბოშათა თემში, ნაადრევი ქორწინების პრობლემაზე.   ,,ბოშები სარგებლობენ ყველა იმ შეღავათით, რითაც საქართველოს სხვა მოქალაქეები. სხვა დამატებითი სოციალური პაკეტები არ გვაქვს.“ გამომდინარე იქედან, რომ ბოშათა უმრავლესობას პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტი არ აქვს, ვერ სარგებლობენ შეღავათიანი პაკეტებით. – აცხადებენ ჯანდაცვის სამინისტროში.   ,,დისკრიმინაციის მსხვერპლნი  მთელი რიგი ფსიქოლოგიური თავისებურებებით გამოირჩევიან. პირველ რიგში, თვალშისაცემია, დაბალი თვითშეფასება და საკუთარ თავში დაურწმუნებლობა, რასაც კიდევ უფრო ამწვავებს დამცირება და შეურაცხყოფა. ეს კი ნეგატიურ კვალს ტოვებს ადამიანის ფსიქიკაზე. ამიტომაც, ხშირ შემთხვევაში, თავს იჩენს დეპრესია და სხვადასხვა ტიპის ნევროზულ-შფოთვითი აშლილობები,“ ამბობს ფსიქოლოგი ლელა სტურუა.   არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და სახალხო დამცველის ოფისის მუშაობის მიუხედავად, საქართველოში მცხოვრები ბოშები სტერეოტიპული დამოკიდებულებების, განათლების ხელმიუწვდომობისა და სოციალური არამდგრადობის გამო, მაინც ვერ ახერხებენ საზოგადოებაში სრულ ინტეგრაციას და ხშირად დაცინვისა და დისკრიმინაციის მსხვერპლნი ხდებიან.   ფოტოზე ბოშათა დასახლება ქობულეთში თამარ იაკობაშვილი

ძირში ტანსაცმელს ვალაგებ, მერე კარავს, საჭმელი და პირველადი მოხმარების ნივთები სულ ზემოთ უნდა იყოს, ქვესაგებს, საძილე ტომარას და გამოსაცვლელ ფეხსაცმელს ჩანთაზე ვამაგრებ. ივლისის მიწურულია, მოგზაურობა იწყება. მანქანაში უხერხული სიჩუმეა, თანამგზავრებიდან თეოს და ვანოს ვიცნობ, წელს თამთა შემოგვემატა, ასევე ადელკა და ევა, ჩეხეთიდან. პირველი გაჩერება ტბათანაა, სადამდეც მანქანით მივდივართ. მომდევნო დღეებში არც სამანქანე გზა იქნება და არც ტელეფონებს ექნება მიღება. გაგვიმართლა – არ წვიმს, წინააღმდეგ შემთხვევაში პირველ დასაბანაკებელ ადგილამდე ამოსვლას ვერ შევძლებდით. წვიმიან ამინდში გზა ფაქტობრივად იკეტება და ტბათანამდე მისვლა შეუძლებელია, კარგი ამინდის შემთხვევაშიც რთულია ამ გზის გავლა, რომელიც ციცაბო აღმართებისგან და დიდი ნაპრალებისგან შედგება. ტბათანა ადრე დასახლებული ადგილი იყო, აქაურობა ხის ქოხების ნარჩენებით არის მოფენილი, მხოლოდ ერთი ქოხი დგას დაუზიანებლად, რომელსაც რამდენიმე წელში ერთხელ თუ აკითხავენ მფლობელები რამდენიმე კვირით. ვრცელი საძოვრები, სოფელი და გარემო მიტოვებულია, ირგვლივ მწვანე მთები და საოცარი ჰაერია, სიჩუმეს არაფერი არღვევს. ღამეს ერთ-ერთი მიტოვებული ქოხის ნანგრევებში ვათენებთ და დილის 5 საათზე გზას ვაგრძელებთ. ჩემს ბარგს საღებავებით სავსე ჩანთასაც ვუმატებთ, ჩვენი მგზავრობის ერთ-ერთი მთავარი ნაწილი ბილიკების მონიშვნაა, რათა ლაშქრობის მოყვარულებმა გზის გაგნება შეძლონ, ჩვენ რამდენიმე მოხალისე ვართ, რომელიც ამ საქმეს მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, თუმცა ეს ენთუზიაზმი და დროის გამონახვა დიდხანს შეიძლება არ გაგრძელდეს და ამ შემთხვევაში, არ იარსებებს ადამიანი, ვინც იზრუნებს იმაზე, რომ ამ მთებში მიმავალი გზა არ დაიკარგოს. პირველი სირთულე საქისტოს მთის ავლაა, ციცაბო აღმართზე გაჭრილი ბილიკი, კლდეებით არის შემოსაზღვრული, 2000 მეტრზე მაღლა ვართ და მზე გვწვავს. პერიოდულად ვჩერდებით და ნიშნებს ვაკეთებთ, მზისგან დამცავ კრემს ბლომად ვისვამთ, მაგრამ ყურები, ცხვირი, მკლავები დღის ბოლოს ყველას დამწვარი გვაქვს. პირველ ღამეს რკინის მთასთან ვათევთ, საიდანაც მთის შემოვლა და ქვემოთ დაშვება უნდა დავიწყოთ. მომდევნო დილას გზა გრძელდება, ნახევარი დღის განმავლობაში ქედებზე მივდივართ, ორივე მხარეს უფსკრულია და ცაში გამოკიდებული ცდილობ დაიცვა წონასწორობა ვიწრო ბილიკზე, ყველა მხრიდან უბერავს ქარი და სიცივე ძვლებში ატანს, შენი ძალების მობილიზებას ცდილობ და სხვა ფიქრისთვის დრო აღარ გრჩება, შენი ძალისხმევა ბილიკსა და უფსკრულს შორის არის გამოკიდებული. წიფლოვნის ჭალამდე, რომელიც შემდეგი დასაბანაკებელი ადგილია, საღამოს მივდივართ, თავში ხალხური დატირების ფრაზა მიტრიალებს „შვილებ გავწირენივ წიფლოვნის ჭალასა“ ვღიღინებ და მდინარესთან დაბანაკებული, ნათლად ვგრძნობ, რომ ეს ადგილი ცხადად ინახავს მოგონებებს, რომლებიც დატირების საფუძველი გახდა. წარმოიდგენ დედას, რომელიც შვილებს მისტირის, ამ მდინარემ რომ გაიტაცა. ცეცხლს ვანთებთ, კონიაკს ვსვამთ და ვსაუბრობთ, თეო ჩეხურად თარგმნის ჩემს საუბარს ბოჰუმილ ჰრაბალზე და ვცდილობ ევას საუბრიდან ნაცნობი ფრაზები დავიჭირო, ბოლოს „ჰიტრი ჩელოვეკს“ მიწოდებს და აღტაცებული ვიმეორებ რომ გავიგე. დილას საყორნის მთის ავლა იწყება, წელამდე დიყში ვცდილობთ გზა გავიკვლიოთ და შუაწელამდე მივაღწიოთ, სადაც უნდა დავისვენოთ. შუაწელი გულ-ღვიძლის სასაფლაოა, ამ მთებში დაღუპული ადამიანების შიგნეულობის სამარხები, მიცვალებულს კვეთდნენ ასუფთავებდნენ ორგანოებისგან და ამ ადგილას მარხავდნენ, რათა რამდენიმე დღიანი ტრანსპორტირებისას გვამი მარტივად შენახულიყო. საყორნის მთაზე მალე ავდივართ და იმ წერტილისკენ მივდივართ, საიდანაც ალაზნისთავში უნდა დავიწყოთ ჩასვლა, მოცვით მოფენილ მთას ჩავივლით და ბანაკს ვშლით. მეექვსე დღე იწყება, ძალაგამოცლილებმა ბორბალოს მთა უნდა ავიაროთ, ნელ-ნელა მზე ამოდის და იქაურობა გველებით დანაღმულ ადგილს ემსგავსება, ყოველი ფეხის ნაბიჯზე კავკასიური გველგესლა გვხვდება, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე შხამიანი გველია საქართველოში. რომელიმე ჩვენგანს რომ უკბინოს, ვერც ტელეფონით დარეკვას შევძლებთ და უახლოეს ადგილამდე მისვლას, სადაც სამედიცინო პუნქტი იქნება 4-5 საათზე ბევრად მეტს მოვანდომებთ, ამ დროში კი ნაკბენით ადამიანი იღუპება, მაქსიმალურად ვფრთხილობთ და როგორც იქნა ბორბალოს წვერს ვაღწევთ. ამ წერტილიდან რამდენიმე ხეობა იშლება თვალწინ, ხევსურეთის პირქუში და მისტიური მთები, ალაზნისთავის მხარეს მთების მოხაზულობა რბილია, ფშავის მხარეს ჯერ მაღალი კლდეების კედელია, რომელიც ყვავილებით დაფარული მთების კალთებით გრძელდება. სუნთქვაშეკრული დგახარ საოცარი სილამაზის შემყურე, ბოლომდე ხაპავ გაიშვიათებულ ჟანგბადს და ფიქრობ, რომ გაწეული რისკი ამად ღირდა. ჩეხი თანამგზავრების წამოღებულ „სლივოვიცას“ ვსვამთ და ფშავის ხეობაში გადასასვლელად ვემზადებით, ღამეს ფშავის ხეობაში გავათევთ და მეშვიდე დღეს მდინარის კალაპოტის გავლით, სოფლებამდე მივაღწევთ. ყოველ შემთხვევაში, რუკაზე ასეთი ინფორმაციაა დატანილი. თუმცა ყველაფერი გეგმის მიხედვით არ მიდის, მომდევნო დილას მდინარის კალაპოტით სიარულს ვიწყებთ, ადგილ-ადგილ ბილიკის კვალს ვარჩევთ, თუმცა უმეტესად კლდეებზე გადაცოცება და მდინარის გადაკვეთა გვიწევს, საბოლოოდ მივდივართ წერტილამდე, სადაც დიდი კლდიანი ნაშალია და ფაქტობრივად, შეუძლებელია გზის გაგრძელება, ნახევარი დღე უკვე დაკარგულია. წინა ღამის საბანაკე ადგილამდე დაბრუნების გარდა გამოსავალი არ გვრჩება და საღამოს ვბრუნდებით. მეორე დღისთვის რამდენიმე მიმართულებას ვამოწმებთ, მე, ადელკა და ევა მდინარის პარალელურად, ბორცვისკენ მივდივართ და ვცდილობთ, შემოვლითი გზა ვიპოვოთ, რათა ჩამოშლილი ადგილის გვერდის ავლით ჩავიდეთ უკანა ფშავისკენ. რამდეინმე ვარიანტს უშედეგოდ ვცდით, ჩიხს ვაწყდებით, უკან ვბრუნდებით და ისევ ვცდილობთ, ერთ-ერთი მცდელობისას კოცონის კვალს ვპოულობთ და ვფიქრობთ რომ სწორი მიმართულება ვიპოვეთ, ბრმად მივაბიჯებთ მუხლამდე ბალახში და ხრამის კიდეს ვადგებით, სადაც ნივთებია უწესრიგოდ მიმოყრილი საძილე ტომარა, კარავი, პირველადი დახმარების ნივთები, კონსერვის ქილები, ნაგავი, ტურისტის მთელი აღჭურვილობა. ნივთებს ვჩხრეკთ, პროდუქტები პოლონურია, უცნაური ის არის, რომ არავინ დატოვებს ლაშქრობისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელ ნივთებს შუა გზაში და ბანაკისკენ მივდივართ, გზაზე არაერთ ვერსიას ვალაგებთ რა შეიძლებოდა მომხდარიყო: დათვმა დაგლიჯა, მიხვდა რომ რთული გზა იყო და ბარგის გარეშე გადაწყვიტა წასვლა, ხრამში გადავარდა. ამასობაში ვანომ, თეომ და თამთამ ბილიკი იპოვეს, რომელიც მთისკენ მიდის, თუმცა ბოლომდე მომდევნო დღეს გავიგებთ ეს ბილიკია თუ არა უკანაფშავისკენ მიმავალი. დილას, 5 საათზე მგზავრობის უკანასკნელ დღეს ვიწყებთ, მთაზე ავდივართ და ქვემოთ ხეობაში ვეშვებით, ბილიკით, რომელიც რუკაზე დატანილი არ არის, შუადღეს სამანქანე გზამდე მივდივართ, საიდანაც ფშავის სოფლები იწყება, ხალხი ბევრი არ არის, თუმცა სიცოცხლის ნიშნები უკვე იგრძნობა, ერთ-ერთი ადგილობრივი გვეუბნება, რომ საოჯახო სასტუმროს აკეთებს, უკეთესი სიტუაციაა შუაფხოში, ჭალა სოფელში, ელექტროენერგია, ზამთარ-ზაფხულს უწყვეტი გზა, სატელეფონო კავშირის არსებობა, ამ ხეობას სასიცოცხლო ძალას მატებს. ადგილობრივებისგან მანქანის მძღოლს ვპოულობ, რომელიც ერთ საათში მოგვაკითხავს და ჟინვალში წაგვიყვანს. გზის ნაპირას ვზივართ, შემორჩენილ საკვებს ვჭამთ და ხმას არ ვიღებთ, მხოლოდ ერთი ფიქრი მიტრიალებს – პოლონელი ტურისტი, მოგზაურობა დასრულდა. გიორგი ბასხაჯაური