შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტის
მედია ცენტრი

თეიმურაზ ხუციშვილი: „ყველგან საჭიროა ალგორითმული აზროვნება“

27/02/2023

თეიმურაზ ხუციშილი ასოცირებული პროფესორია მათემატიკის დარგში, კავკასიის უნივერსიტეტის ლექტორი, მათემატიკის მიმართულებით.

თეიმურაზ ხუციშილს გამოცემული აქვს რამდენიმე სახელმძღვანელო და მონოგრაფია ტურისტიკისა და საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის სფეროში. მისი თანაავტორობით დაიბეჭდა 50-ზე მეტი სამეცნიერო სტატია.

ბატონი თემური 2013-2016 წლებში  იყო  სამეცნიერო ხელმძღვანელი შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის პროექტისა (N 57/04) „თურქეთში მდებარე საქართველოს ისტორიული მხარეების ტაო-კლარჯეთისა და კოლა-არტანის ქართული ძეგლების კატალოგი“.

ინტერვიუ ეხება ბატონი თემურ ხუციშვილის თაოსნობით ჩატარებულ კვლევებს საქართველოს ისტორიულ ნაწილში, კერძოდ, ტაო-კლარჯეთში.

–  ბატონო თემურ, პირველ რიგში, ძალიან დიდი მადლობა, რომ დამთანხმდით ინტერვიუზე. გთხოვთ, რომ მოკლედ მოგვიყვეთ თქვენ შესახებ.

– მე ვარ  თეიმურაზ  ხუციშვილი, კავკასიის უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი მათემატიკის დარგში და პარალელურად ვმუშაობ ტაო-კლარჯეთის კულტურული ძეგლების კვლევების მიმართულებით. ამ ეტაპზე ვმუშაობთ, რომ გამოვცეთ 1000-ზე მეტი კულტურული ძეგლის ჩამონათვალი, სადაც დეტალურად იქნება თითოეული აღწერილი.

–   ბატონო თემურ,  თავდაპირველად რატომ და როდის  გადაწყვიტეთ ტაო- კლარჯეთში წასვლა და იყო თუ არა სიცოცხლისთვის სახიფათო იმ პერიოდში თქვენი იქ ვიზიტი?

–  მინდა გითხრათ, რომ 2003 წელს  სახიფათო აღარ იყო, იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ საბჭოთა კავშირი დანგრეული იყო და თურქეთი ჩვენს მეგობარ ქვეყანად ითვლებოდა. სახიფათო გახლდათ მე-20 საუკუნის შუა პერიოდში, როდესაც რკინის ფარდა იყო ჩამოფარებული. თუმცა, ძველი ინერციული დამოკიდებულება მაინც შემორჩენილი იყო და რამდენჯერმე მოგვიწია თურქეთის საპატრულო პოლიციის მხრიდან შეყოვნება ჩვენს მარშრუტზე.  გვიმოწმებდნენ საბუთებს, გვეკითხებოდნენ, თუ  ვინ ვიყავით და რა გვინდოდა.

ისინი ფიქრობდნენ, რომ ჩვენ ვიყავით შავი ოქროს მაძიებლები და ე.წ. შავი არქეოლოგები, რომლებიც თურქეთის ტერიტორიაზე არალეგალურად თხრიან მიწას და ეხებიან კულტურულ ძეგლებს, ოქროს ძიების ინტერესით. თუმცა, რომ იგებდნენ რეალურ მიზეზს, პირიქით, კარგად გვეპყრობოდნენ და  ჩაიზეც გვეპატიჟებოდნენ.

–  რა შედეგები მოჰყვა თქვენს ვიზიტს ტაო-კლარჯეთში?

–  საკმაოდ კარგი შედეგები მოჰყვა. შოთა რუსთაველის ეროვნულმა ფონდმა დაგვიფინანსა რამდენიმე პროექტი, რაც საკმაოდ სოლიდური თანხა იყო. პირველი ექსპედიციის შემდეგ, კვლავ განვახორციელეთ 25-ზე მეტი საკვლევი ექსპედიცია,  უკვე  ახალგაზრდების ჩართულობით. საუკუნე-ნახევრის კვლევის ისტორია აქვს ტაო-კლარჯეთს და  ძირითადი ძეგლები  ჯერ კიდევ ჩვენამდე იყო გამოკვლეული. პირველ რიგში, დავასახელებ ექვთიმე თაყაიშვილს, ნიკო მარს, უვაროვას, რომელთა დროსაც ეს ყველაფერი ხდებოდა. მთავარი შედეგი კი ის იყო, რომ აღმოჩნდა, კიდევ საკმაოდ ბევრი ძეგლი  ყოფილა აღმოსაჩენი. ჩვენი ექსპედიციების შედეგად, დაახლოებით, 1000-მდე კულტურული მნიშვნელობის ძეგლი აღმოვაჩინეთ და შევისწავლეთ.

– თქვენი პირველი ექსპედიციის შემდეგ, დაინტერესდნენ თუ არა სხვა მკვლევრები ტაო-კლარჯეთში ვიზიტით და დაიგეგმა თუ არა  სხვა ექსპედიციები ამ მიმართულები?

–  დიახ , რა თქმა უნდა. ჩვენ პარალელურადაც და ჩვენ შემდეგაც იყო რამდენიმე მკვლევარი, მათ შორის, გამოვყოფდი პროფესორ ბუბა კუდავას, ბატონ ჯაბა სამუშიას, დოქტორ გიორგი ბაგრატიონს , რომელთა ხელმძღვანელებითაც  მიმდინარეობდა კვლევები. იყო ძალიან ბევრი ექსპედიცია, ბევრი კვლევა, ბევრი აღმოჩენა.

მაგრამ ყალბი თავმდაბლობის გარეშე მინდა გითხრათ, რომ ჩვენ გამოვირჩეოდით სპეციალური მეთოდიკით. ეს გულისხმობდა ნებისმიერი სოფლის, ხეობის თუ ადგილის ძალიან დეტალურად ჩხრეკას, კვლევას, ინფორმაციის მოგროვებას და სწორედ ამან მიგვიყვანა ამ შედეგამდე.

– როგორ ფიქრობთ, მიგიძღვით თუ არა წვლილი ისტორიული საქართველოს ამ მხარის შესახებ  ცნობადობის ამაღლებაში?

–   დიახ, თუ იმას ჩავთვლით, რომ ჩავატარეთ რამდენიმე პრეზენტაცია, ჩვენი ათზე მეტი ნამუშევრის; ასევე, თუ მივაქცევთ ყურადღებას, რომ რამდენიმე ათეული პუბლიკაცია გამოქვეყნდა ამ თემაზე. ყველაზე საყურადღებო იყო ოქსფორდის უნივერსიტეტისა და შოთა რუსთაველის ფონდის ერთობლივი კონფერენცია, სადაც გაიმართა ჩვენი მოხსენებითი საღამო. ასევე, თუ   გავითვალისწინებთ იმას, რომ თურქულ, ქართულ, თუ სხვა ქვეყნების საძიებო სისტემებში რომ მოვძებნოთ ტაო-კლარჯეთის კულტურის ძეგლების შესახებ ინფორმაცია, პრაქტიკულად, ყველგან ჩვენს კვლევებს და ანგარიშებს გვიჩვენებს. ყველაზე სასიხარულოა, რომ ყველა ჩვენი ძეგლი მოხვედრილია თურქულ საინფორმაციო საიტებზე.

– ბატონო თემურ, დაგეხმარათ თუ არა გიორგი მერჩულეს ნაწარმოები- „გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება“  შატბერდის სამონასტრო კომპლექსის აღმოჩენაში?

–  პირველ რიგში, მინდა, გითხრათ, რომ შატბერდი მე პირადად არ აღმომიჩენია, ის თავდაპირველად აღმოაჩინა მინე ქადიროღლუმ. თუმცა, ამის შესახებ ინფორმაცია ჩვენ არ გვქონდა, რადგან ინფორმაცია გამოქვეყნებული იყო ძალიან მცირე ტირაჟით, გერმანულენოვან გამოცემა „გეორგიკაში“, რის შესახებ ინფორმაცია ადგილობრივ ქართველ მკვლევრებსაც კი არ ჰქონდათ. ამის შესახებ გავიგე  ავსტრიელი მკვლევრისგან – პაულ კარტნერისგან, რომელმაც მითხრა, რომ მინე ქადიროღლუს უკვე ჰქონდა ეს ობიექტი მიკვლეული.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ გიორგი მერჩულის ნაწარმოების მიხედვით მიაკვლია სწორედ მინე ქადიროღლუმ ამ სამონასტრო კომპლექსს. თუმცა, ჩვენი დამსახურება ის არის, რომ საქართველოში  შატბერდზე მანამდე მცდარი ინფორმაცია ვრცელდებოდა. სრულიად სხვა სამონასტრო კომპლექსს, ენი რაბათს უწოდებდნენ შატბერდს.

–  როგორც ჩემთვის ცნობილია, ისეთი  საზოგადო პირები, როგორებიც არიან ნიკო მარი, გიორგი ყაზბეგი, დავით ბაქრაძე, ექვთიმე თაყაიშვილი და სხვები, არაერთხელ ყოფილან იმავე საძიებო მარშუტზე. თქვენი აზრით, რატომ ვერ აღმოაჩინეს მათ ეს ათეულობით ძეგლი?

–    დიახ ეს პიროვნებები იყვნენ ჩვენი პირველი გზამკვლევები და იყო პირველი, ყოველთვის რთულია. ისინი ძირითად აქცენტს აკეთებდნენ არქიტექტურულად და ხელოვნებით გამორჩეულ ძეგლებზე. თუ ძეგლი მთლიანად დანგრეული იყო, ან თითო ოროლა კედელი იყო შემორჩენილი, იმას ნაკლებ ყურადღებას უთმობდნენ. ასევე არ ჰქონდათ საკმარისი რესურსი. მაგალითად, ჩვენ 25-ზე მეტი ექსპედიცია ჩავატარეთ. სხვა ჯგუფებმაც ათობით ექსპედიცია განახორციელეს. უხეშად რომ ვთქვათ, ჩატარდა დაახლოებით 50 ექსპედიცია, რომლებიც  დაფინანსებული და კარგად ორგანიზებული იყო – ავტომობილებით და სპეციალური აღჭურვილობით. ეს ყოველივე  გაცილებით მარტივი იყო, ვიდრე პირველი მკვლევრების მიერ ცხენებით, ნაომარ სიტუაციაში ჩატარებული კვლევები. ჩვენ რაც არ უნდა ვისაუბროთ, ისინი ყოველთვის პირველები იქნებიან ამ მარშუტზე. ამერიგო ვესპუჩიმ პირველმა აღმოაჩინა ამერიკა და ჩვენ რამდენჯერაც არ უნდა  ჩავიდეთ ამერიკაში, ვერასოდეს აღმოვაჩენთ მას თავიდან.

–    როგორც ზემოთ აღნიშნეთ,  პირველმა ექსპედიციამ დიდი გამოხმაურება გამოიწვია ქართულ საზოგადოებაში. რომ არა თქვენ, იქნებოდა თუ არა ეს  ექსპედიცია იმავე შედეგის მომტანი?

–   დიახ, ჩემი მონაწილეობით ჩატარებული ექსპედიცია, რომელიც 2003 წელს   ბატონ კახა შენგელიასთან, ვალერი სილაგავასთან და შალვა მაჭავარიანთან ერთად ჩავატარეთ,  იყო საინტერესეო და  ინიციატივა ჩემი იყო. ასევე სიამაყით მინდა გითხრათ, რომ ბატონი კახა მაშინ სადოქტორო დისერტაციაზე მუშაობდა და მან ამ სიახლეების გაცნობისა და აღმოჩენების შემდგომ, განსაკუთრებული ინტერესი გამოიჩნა ტაო-კლარჯეთის მიმართ და სწორედ ამ თემატიკით შეცვალა სადისერტაციო თემა.

–   ტაო კლარჯეთი, როგორც ისტორიული საქართველოს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი, რომელიც თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე მდებარეობს, როგორ გამოიყურება დღეს? ცხოვრობენ თუ არა ქართველები და არის თუ არა შენახული „საქართველო“ ამ  კუთხეში?

–  ორი ხეობა არის, სადაც პრაქტიკულად ქართულენოვანი სოფლებია, ეს არის იმერხევი, შავშეთსა და კლარჯეთს შორის  და ასევე სამხრეთი ტაო. მოსახლეობის საურთიერთო ენას წარმოადგენს ქართული, თუმცა 1877-78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომმა  და, ასევე, პირველმა მსოფლიო ომმა დიდი გავლენა იქონია. ომის დროს იქ მყოფი, მაღალმთიან ტერიტორიაზე დასახლებული, მწირი ქართველი მოსახლეობა ცენტრალურ თურქეთში გადასახლდა.

– არიან თუ არა იქ ახალგაზრდები შემორჩენილი და საუბრობენ თუ არა ქართულად?

დიახ, არიან შემორჩენილი მთიან რეგიონებში და საუბრობენ კიდეც ქართულად, თუმცა, მაინც დიდ ქალაქებში მიდიან, როგორც სხვა ქვეყნებში ხდება ხოლმე.

–  ბატონო თემურ, ჩვენს ისტორიულ და კულტურულ მემკვიდრეობას როგორ უვლიან და აქცევენ თუ არა სათანადო ყურადღებას? რა ინფორმაციას ფლობთ ამ საკითხზე?

–   დიახ, რა თქმა უნდა, რამდენიმე ძალიან მნიშნელოვანი კულტურული ძეგლი, მაგალითად, იშხანი და ოშკი, თურქებმა თავიანთი ძალებით აღადგინეს, უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, გრანტები მოიპოვეს ამისთვის. შეისწავლეს ფრესკებიც, წარწერებიც და მაქსიმალურად უფრთხილდებიან მათ. ახლა მიმდინარეობს სხვადასხვა კულტურულ ძეგლზე იგივე სამუშაოები. იმის თქმა, რომ თურქები არ უვლიან ჩვენს კულტურას და ანგრევენ,  სწორი არ იქნება. თუმცა, ცოტა მიყრუებულ სოფლებში, ეკლესიების უმეტესობა  ბოსლებად  ან სარდაფებად გამოიყენება და ნაკლები პატივისცემით ეპყრობიან. ასევე, ოქროს მაძიებლები არაკანონიერად ანგრევენ წერაქვებით, ტრაქტორებითა და სხვა ხელსაწყოებით. ჩემი თვალით მაქვს ნანახი ზოგიერთი ობიექტი, შემდგომ ექსპედიციებზე, სრულიად დანგრეული და განადგურებული.

–  დიდი მადლობა ბატონო თემურ ასეთი საინტერესო ინფორმაციისთვის, ბოლოს მინდა, თემას ცოტათი გადავუხვიო. როგორც თავიდან აღნიშნეთ, მათემატიკოსი ბრძანდებით. თქვენი აზრით, რამდენად კავშირშია მათემატიკა და ისტორია ერთმანეთთან?

მათემატიკა და ისტორია არ არის კავშირში ერთმანეთთან, თუმცა მათემატიკოსს – რომელმაც შედარებით კარგად იცის ლოგიკის ფასი და რომელიც იყენებს კანონზომიერებებს – მიზეზშედეგობრივ კავშირებზე შეუძლია დაფიქრება. ასე ვიტყოდი, რომ ყველგან საჭიროა ალგორითმული აზროვნება.

–  როგორც ვიცი, თქვენ გაქვთ ლიტერატურული ჩანახატები. კავშირშია თუ არა ეს ყოველივე თქვენი და ტაო-კლარჯეთის ამბავთან?

–  დიახ მაქვს ლიტერატურული ჩანახატები, ლექსები და მცირე პროზაული ფორმები, ესეების სახით, რომლებსაც არანაირი კავშირი არა აქვს არც ისტორიასთან, არც მათემატიკასთან და არც გეოგრაფიასთან. ეს მხოლოდ ჩემი პირადი შემოქმედებაა.

 

მასალის ავტორი: ქეთევან კვანტალიანი 

IBSU-ს სამაგისტო პროგრამის “ციფრული მედია და კომუნიკაციის” სტუდენტი


რადიო IBSU

Free Shoutcast HostingRadio Stream Hosting
seru88
seru88
seru88
seru88
seru88
seru88
seru88
SERU88
SERU88
SERU88
seru88
LANGIT88
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik LANGIT88
Situs Terbaik Mencari Maxwin dan Situs Mudah Menang Slot GACOR Terbaik LANGIT88
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik LANGIT88
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik LANGIT88
LANGIT88
pasang303
pasang303
pasang303
pasang303
PASANG303
JUDI123
Situs Terbaik Untuk Mencari Kemenangan Hanya ada di JUDI123
Rasakan Kemudahan Menang di JUDI123
Rasakan Kemudahan Menang di JUDI123
JD123
JUDI123
JD123
JUDI123
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik JUDI123
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik JUDI123
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik JUDI123
Situs Login Slot Gacor di Indonesia Nomor 1 Dengan RTP Terbaik JUDI123
RTP JUDI123
RTP LANGIT88
RTP SERU88
Software PABX Alcatel
Hewan Peliharaan
Jasa Las Bekasi
Token Listrik
SITUS TERBAIK UNTUK MENCARI MAXWIN LOGIN SEKARANG DI LANGIT88
LOGIN SITUS LANGIT88
JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 SLOT JUDI123 JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LOGIN JUDI123 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 SLOT LANGIT88 LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN LANGIT88 LOGIN